श्री अन्नपूर्णा स्तोत्र (अष्टकाम) (Annapurna Stotra) हे अन्नपूर्णा देवीची स्तुती करणारे आणि देवीची कृपा प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना करणारे स्तोत्र आहे. हे स्तोत्र ८ व्या शतकातील गुरु आदि शंकराचार्य यांनी लिहिले आहे. देवी अन्नपूर्णा ही हिंदू धर्मातील अन्न आणि पौष्टिकतेची देवी आहे. ती भगवान शिवांची पत्नी पार्वतीचे एक रूप आहे.
असे मानले जाते की अन्नपूर्णा देवी (Annapurna) ही पर्वतांचा राजा हिमावत याची कन्या आहे आणि हिमालयातील अन्नपूर्णा पर्वताचे नाव तिच्या नावावर आहे. अन्नपूर्णा हे संस्कृतमधील अन्न आणि पूर्ण या दोन शब्दांचे संयोजन आहे; आणि एकत्रित अन्नपूर्णा या शब्दाचा अर्थ “अन्नाने परिपूर्ण” असा होतो.
उजव्या हातात सुशोभित केलेली सोन्याची पळी आणि डाव्या हातात अन्न असलेले एक रत्नजडित भांडे घेऊन अन्नपूर्णा देवी (Annapurna) सिंहासनावर बसली आहे. हे विपुलतेचे प्रतीक आहे. काही चित्रांमध्ये, भगवान शिव तिच्या उजवीकडे उभे राहून भिक्षा मागत आहेत, असे दाखवले जाते.
आपण ‘अन्न हे पूर्ण ब्रह्म’ म्हणतो, कारण अन्न हे जीवनातील मूलभूत गरजांपैकी एक आहे. हिंदू धर्मात जेवण करणे हा एक पवित्र विधी मानला जातो. तो एक यज्ञ आहे. अन्न म्हणजे देव आणि शरीर म्हणजे ‘अन्नमयकोश’, म्हणून चिंताग्रस्त असताना किंवा भावनिक असमतोल मनःस्थितीत अन्नाचे सेवन करू नये.
वाराणसीच्या काशी विश्वनाथ मंदिराजवळअन्नपूर्णा (Annapurna) देवीचे मंदिर आहे. उपलब्ध नोंदींनुसार, हे अन्नपूर्णा देवीचे मंदिर मराठ्यांचे पेशवे बाजीराव यांनी १७२९ मध्ये बांधले आहे. मंदिराच्या गाभाऱ्यामध्ये अन्नपूर्णा देवीची मूर्ती आहे. या मंदिरातील अन्नपूर्णा देवीची मूर्ती भरीव सोन्याची असून तिच्या हातात स्वयंपाकाचे भांडे आहे.
हनुमान चालीसा वाचण्यासाठी Hanuman Chalisa | हनुमान चालीसा येथे क्लिक करा.
येथे नवरात्रात मोठ्या प्रमाणात अन्न वाटप केले जाते. दिवाळीनंतर येणाऱ्या वार्षिक अन्नकूट उत्सवात देवीसमोर फळांचा, मिठाईचा आणि तृणधान्यांचा नैवेद्य दाखवला जातो आणि नंतर तो गोरगरीबांना वाटला जातो. अन्नपूर्णा देवी (Annapurna) ही स्वर्ग, पृथ्वी आणि नर्क या तिन्ही जगाची माता असल्याचे मानले जाते आणि असे म्हणतात की तिचे भक्त कधीही उपासमार ग्रस्त होत नाहीत.
Annapurna Stotra : अन्नपूर्णा स्तोत्र हे संस्कृतमध्ये आहे आणि ते आदि शंकराचार्यांची एक अद्भुत निर्मिती आहे. शंकराचार्य अन्नपूर्णा देवीला कोणताही भेदभाव न करता सर्वांना अन्न पुरवण्याची विनंती करतात. स्तोत्राच्या सुरुवातीला देवीची स्तुती करून, ते देवीला सांगतात की हे देवी तू आनंद, समृद्धी, आशीर्वाद, सुरक्षा, शहाणपण, ज्ञानाचे स्रोत आहेस आणि आमच्या पापांचा नाश करणारी देवता आहेस.
Annapurna Stotra | अन्नपूर्णा स्तोत्र
नित्यानन्दकरी वराभयकरी सौन्दर्यरत्नाकरी
निर्धूताखिलघोरपावनकरी प्रत्यक्षमाहेश्वरी ।
प्रालेयाचलवंशपावनकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥१॥
नानारत्नविचित्रभूषणकरी हेमाम्बराडम्बरी
मुक्ताहारविलम्बमानविलसद्वक्षोजकुम्भान्तरी ।
काश्मीरागरुवासिताङ्गरुचिरे काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥२॥
योगानन्दकरी रिपुक्षयकरी धर्मार्थनिष्ठाकरी
चन्द्रार्कानलभासमानलहरी त्रैलोक्यरक्षाकरी ।
सर्वैश्वर्यसमस्तवाञ्छितकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥३॥
कैलासाचलकन्दरालयकरी गौरी उमा शङ्करी
कौमारी निगमार्थगोचरकरी ओङ्कारबीजाक्षरी ।
मोक्षद्वारकपाटपाटनकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥४॥
दृश्यादृश्यविभूतिवाहनकरी ब्रह्माण्डभाण्डोदरी
लीलानाटकसूत्रभेदनकरी विज्ञानदीपाङ्कुरी ।
श्रीविश्वेशमनःप्रसादनकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥५॥
उर्वीसर्वजनेश्वरी भगवती मातान्नपूर्णेश्वरी
वेणीनीलसमानकुन्तलहरी नित्यान्नदानेश्वरी ।
सर्वानन्दकरी सदा शुभकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥६॥
आदिक्षान्तसमस्तवर्णनकरी शम्भोस्त्रिभावाकरी
काश्मीरात्रिजलेश्वरी त्रिलहरी नित्याङ्कुरा शर्वरी ।
कामाकाङ्क्षकरी जनोदयकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥७॥
देवी सर्वविचित्ररत्नरचिता दाक्षायणी सुन्दरी
वामं स्वादुपयोधरप्रियकरी सौभाग्यमाहेश्वरी ।
भक्ताभीष्टकरी सदा शुभकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥८॥
चन्द्रार्कानलकोटिकोटिसदृशा चन्द्रांशुबिम्बाधरी
चन्द्रार्काग्निसमानकुन्तलधरी चन्द्रार्कवर्णेश्वरी ।
मालापुस्तकपाशासाङ्कुशधरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥९॥
क्षत्रत्राणकरी महाऽभयकरी माता कृपासागरी
साक्षान्मोक्षकरी सदा शिवकरी विश्वेश्वरश्रीधरी ।
दक्षाक्रन्दकरी निरामयकरी काशीपुराधीश्वरी
भिक्षां देहि कृपावलम्बनकरी मातान्नपूर्णेश्वरी ॥१०॥
भगवती भवरोगात्पीडितं दुष्कृतोत्थात् सुतदुहितृकलत्रोपद्रवेणानुयातम् ।
विलसदमृतदृष्ट्या वीक्ष्य विभ्रान्तचित्तं सकलभुवनमातस्त्राहि मामों नमस्ते ॥११॥
माहेश्वरीमाश्रितकल्पवल्लीमहम्भवोच्छेदकरीं भवानीम् ।
क्षुधार्तजायातनयाद्युपेतस्त्वामन्नपूर्णे शरणं प्रपद्ये ॥१२॥
दारिद्र्यदावानलदह्यमानं पाह्यन्नपूर्णे गिरिराजकन्ये ।
कृपाम्बुधौ मज्जय मां त्वदीये त्वत्पादपद्मार्पितचित्तवृत्तिम् ॥१३॥
अन्नपूर्णे सदापूर्णे शङ्करप्राणवल्लभे ।
ज्ञानवैराग्यसिद्ध्यर्थं भिक्षां देहि च पार्वति ॥१४॥
माता च पार्वती देवी पिता देवो महेश्वरः ।
बान्धवाः शिवभक्ताश्च स्वदेशो भुवनत्रयम् ॥१५॥
॥ इति श्री मच्छंकराचार्य विरचितम् अन्नपूर्णास्तोत्रं संपूर्णम्॥
(PDF) Download Annapurna Stotra | डाउनलोड अन्नपूर्णा स्तोत्र
निर्वाण षट्कम् वाचण्यासाठी Nirvana Shatakam येथे क्लिक करा.
करुणाष्टके वाचण्यासाठी Karunashtake | करुणाष्टके येथे क्लिक करा.
श्री संत नरहरी सोनार यांचे अभंग वाचण्यासाठी अभंग – संत नरहरी सोनार येथे क्लिक करा.