श्री गुरूचरित्र – अध्याय पहिला

कथासार

।। अध्याय पहिला ।।

।। मंगलाचरण, शिष्याच्या हृदयातील गुरुभेटीची तळमळ ।।

श्रीगणेशाय नमः ॥ हे गजानना तुला नमस्कार असो. तू विश्वाचा प्रतिपालक आहेस. जे तुझी भक्ती करतात त्यांच्या कार्यात विघ्ने येत नाहीत. तू चौदा विद्या व चौसष्ट कलांचा स्वामी आहेस. तुझे माहात्म्य खूप थोर आहे म्हणूनच सुरवर, मुनिजन व भक्तगण कार्यारंभी तुझेच पूजन करतात. हे गौरीसुता । गुरुचरित्र लिहावे असे माझ्या मनात आहे. तू बुद्धिदाता आहेस म्हणून तुला वंदन करून मी अशी प्रार्थना करतो की हे कार्य तू निजकृपेने पूर्णत्वास ने. मला आशीर्वाद दे, स्फूर्ती दे.

आई सरस्वती! मी तुला नमस्कार करतो. श्रीनृसिंहसरस्वती हे माझे गुरू त्यांच्या नावात तुझे नाव असल्यामुळे तू मला अत्यंत प्रिय आहेस. तू माझ्यावर प्रसन्न हो. या ग्रंथकार्यासाठी मला मदत कर.

सृष्टी उत्पन्न करणारा ब्रह्मदेव, विश्वपालक श्रीविष्णू आणि संहाराने सृष्टीचे नियमन करणारा शंकर या त्रिवर्गास नमस्कार. सर्व देवांना नमस्कार. सिद्ध, गंधर्व, ऋषी, व्यासादी श्रेष्ठ मुनी, वाल्मीकी आदी कवीश्वर या सर्वांना नमस्कार. तुम्ही माझ्यावर कृपादृष्टी ठेवून हे ग्रंथकार्य पूर्णत्वास न्या अशी विनम्र प्रार्थना करतो.

मातापित्यांस नमस्कार. आपस्तंभ शाखेचे, कौंडिण्य गोत्रात जन्मलेले सायंदेव हे आमचे मूळ पुरुष (खापर पणजोबा). साखरे हे त्यांचे आडनाव. त्यांचे पुत्र नागनाथ, त्यांचे पुत्र देवराय व त्यांचे पुत्र गंगाधर हे माझे वडील. आश्वलायन शाखेचे, काश्यप गोत्राचे चौंडेश्वरी यांची कन्या चंपा ही माझी आई. माझ्या वडिलांच्या नावापुढे सरस्वती हे नाव लावून मी मोठ्या आदराने “सरस्वती गंगाधर” असे नाम धारण केले आहे.

आमच्या कुळावर पूर्वीपासून श्रीगुरूंची कृपा आहे. त्यांनीच मला श्रीगुरुचरित्र लिहिण्याची आज्ञा केली आहे. श्रीगुरूच्या आशीर्वादाने हा ग्रंथ पूर्ण होईल अशी माझी श्रद्धा आहे. श्रीगुरू नृसिंहसरस्वती म्हणजे दत्तात्रेयांचा अवतार. ज्यांना आपले व आपल्या पुत्रपौत्रांचे कल्याण व्हावे असे वाटते त्यांना हे गुरुचरित्र फलदायी होईल. ज्याच्या घरी हे गुरुचरित्र नित्य प्रेमाने श्रवण, पठण केले जाईल त्यांच्या घरी लक्ष्मी वास करील, त्यांची मनोरथे पूर्ण होतील, इष्टकार्यसिद्धी होईल. तेथे सुख, समाधान नांदेल; दुःख, संकटे, चिंता, पीडा व व्याधी ह्यांचे निवारण होईल. श्रीगुरूंच्या वास्तव्याने पावन झालेल्या श्रीक्षेत्र गाणगापुरास जाऊन श्रीगुरूंची आराधना केल्याने इष्ट फलप्राप्ती त्वरित होते.

गुरूने दिलेल्या नाममंत्राचा जप करणारा एक साधक (नामधारक) अन्य ग्रामी राहत असे. एके दिवशी त्याच्या मनात श्रीगुरूंच्या दर्शनाची तीव्र इच्छा निर्माण झाली. तो गाणगापूरकडे वाटचाल करू लागला. तो श्रीगुरुंना करुण वचनांनी एकसारखा आळवीत होता – “गुरुदेव, मी आपला दास आहे. आपण माझी तळमळ जाणता. ज्यांच्या स्मरणाने समस्त दैन्यांचे निरसन होते त्या तुम्ही मला आज दर्शन दिले नाही तर तुमच्या माहात्म्याला कमीपणा येईल. तुमच्या भेटीसाठी मी अत्यंत व्याकूळ झालो असताना तुम्ही माझ्यावर कृपा केली नाही तर मी कोठे जाऊ? वेद म्हणतात गुरू हेच त्रैमूर्ती आहेत. भक्तांसाठी कृपासिंधूच आहेत. कलियुगात ते ‘नृसिंहसरस्वती’ या नावाने विख्यात होतील; अगम्य लीला दाखवून लोकांचा उद्धार करतील.

हे गुरो ! त्या वेदवचनांना तू माझ्या बाबतीत खरे करून दाखव. तुझ्या ठायी तिन्ही देवांचे गुण एकवटले आहेत. तू परम दयाळू आहेस, म्हणून माझी तुला विनंती आहे की मला भावभक्ती माहीत नाही, माझे चित्तही स्थिर राहत नाही. तरीही मला वेगाने पाव. माझ्यासाठी माता, पिता, आप्त, बंधू, स्वकीय सर्व काही तूच आहेस. हे गुरुदेवा ! तू माझे कष्ट व माझे दैन्य हरण कर. तू सर्वज्ञ आहेस. मग माझ्या मनीचे दुःख तुला कळत नाही? घेतल्याशिवाय द्यायचे नाही अशी तुझी रीत असेल तर मी तुला काय देऊ ते तरी सांग. काहीतरी घेऊन मग देणे हा तर व्यवहार झाला. त्यात तुझे काय औदार्य?

हे नरहरी! माझ्यावर कृपा करणे तुला सहज शक्य असताना मला एवढा आटापिटा का करायला लावतोस? मी बालक तुझा सेवक आहे, त्याच्या बाबतीत एवढी कठोरता धरणे तुला शोभत नाही. तू माझ्यावर रागावला आहेस का? माझ्यावर कृपा करण्यासाठी एवढा विलंब का?”

तेव्हा नामधारकाच्या हृदयातील तळमळ जाणून गायीने वत्सासाठी पावावे तसे गुरुनाथ शिष्यासाठी धावले. त्यांच्या दर्शनाने शिष्याची तळमळ एकदम शांत झाली. त्याने गुरुचरणांवर मस्तक ठेवून त्यांना वंदन केले. श्रीगुरूंच्या भेटीने त्याला खूपच हर्ष झाला होता. त्याच्या हृदयात श्रीगुरूंची मूर्ती स्थिरावली होती.

श्री गुरूचरित्र – अध्याय पहिला

।। श्री गणेशाय नमः ।।

श्रीसरस्वत्यै नमः ।
श्रीकुलदेवतायै नमः ।
श्रीपादश्रीवल्लभाय नमः ।
श्रीनृसिंहसरस्वत्यै नमः ।

ॐ नमोजी विघ्नहरा । गजानना गिरिजाकुमरा ।
जय जय लंबोदरा । एकदंता शूर्पकर्णा ॥१॥

हालविशी कर्णयुगुले । तेथूनि जो का वारा उसळे ।
त्याचेनि वाते विघ्न पळे । विघ्नांतक म्हणती तुज ॥२॥

तुझे शोभे आनन । जैसे तप्त कांचन ।
किंवा उदित प्रभारमण । तैसे तेज फाकतसे ॥३॥

विघ्नकाननच्छेदनासी । हाती फरश धरिलासी ।
नागबंद कटीसी । उरग यज्ञोपवीत ॥४॥

चतुर्भुज दिससी निका । विशालाक्षा विनायका ।
प्रतिपाळिसी विश्वलोका । निर्विघ्ने करूनिया ॥५॥

तुझे चिंतन जे करिती । तया विघ्ने न बाधती ।
सकळाभीष्टे साधती । अविलंबेसी ॥६॥

सकळ मंगल कार्यासी । प्रथम वंदिजे तुम्हासी ।
चतुर्दश विद्यांसी । स्वामी तूचि लंबोदरा ॥७॥

वेद शास्त्रे पुराणे । तुझेचि असेल बोलणे ।
ब्रह्मादिकि या कारणे । स्तविला असे सुरवरी ॥८॥

त्रिपुर साधन करावयासी । ईश्वरे अर्चिले तुम्हासी ।
संहारावया दैत्यांसी । पहिले तुम्हांसी स्तविले ॥९॥

हरिहर ब्रह्मादिक गणपती । कार्यारंभी तुज वंदिती ।
सकळाभीष्टे साधती । तुझेनि प्रसादे ॥१०॥

कृपानिधी गणनाथा । सुरवरादिका विघ्नहर्ता ।
विनायका अभयदाता । मतिप्रकाश करी मज ॥११॥

समस्त गणांचा नायक । तूचि विघ्नांचा अंतक ।
तूते वंदिती जे लोक । कार्य साधे तयांचे ॥१२॥

सकळ कार्या आधारू । तूचि कृपेचा सागरू ।
करुणानिधि गौरीकुमरू । मतिप्रकाश करी मज ॥१३॥

माझे मनींची वासना । तुवा पुरवावी गजानना ।
साष्टांग करितो नमना । विद्या देई मज आता ॥१४॥

नेणता होतो मतिहीन । म्हणोनि धरिले तुझे चरण ।
चौदा विद्यांचे निधान । शरणागतवरप्रदा ॥१५॥

माझिया अंतःकरणीचे व्हावे । गुरुचरित्र कथन करावे ।
पूर्णदृष्टीने पहावे । ग्रंथसिद्धि पाववी दातारा ॥१६॥

आता वंदू ब्रह्मकुमारी । जिचे नाम वागीश्वरी ।
पुस्तक वीना जिचे करी । हंसवाहिनी असे देखा ॥१७॥

म्हणोनि नमतो तुझे चरणी । प्रसन्न व्हावे मज स्वामिणी ।
राहोनिया माझिये वाणी । ग्रंथी रिघू करी आता ॥१८॥

विद्या वेद शास्त्रांसी । अधिकार जाणा शारदेशी ।
तिये वंदिता विश्वासी । ज्ञान होय अवधारा ॥१९॥

ऐक माझी विनंती । द्यावी आता अवलीला मती ।
विस्तार करावया गुरुचरित्री । मतिप्रकाश करी मज ॥२०॥

जय जय जगन्माते । तूचि विश्वी वाग्देवते ।
वेदशास्त्रे तुझी लिखिते । नांदविशी येणेपरी ॥२१॥

माते तुझिया वाग्बाणी । उत्पत्ति वेदशास्त्रपुराणी ।
वदता साही दर्शनी । त्यांते अशक्य परियेसा ॥२२॥

गुरूचे नामी तुझी स्थित । म्हणती नृसिंहसरस्वती ।
याकारणे मजवरी प्रीति । नाम आपुले म्हणूनी ॥२३॥

खांबसूत्रींची बाहुली जैसी । खेळती तया सूत्रासरसी ।
स्वतंत्रबुधि नाही त्यांसी । वर्तती आणिकाचेनि मते ॥२४॥

तैसे तुझेनि अनुमते । माझे जिव्हे प्रेरीमाते ।
कृपानिधि वाग्देवते । म्हणोनि विनवी तुझा बाळ ॥२५॥

म्हणोनि नमिले तुझे चरण । व्हावे स्वामिणी प्रसन्न ।
द्यावे माते वरदान । ग्रंथी रिघू करवी आता ॥२६॥

आता वंदू त्रिमूर्तीसी । ब्रह्माविष्णुशिवांसी ।
विद्या मागे मी तयासी । अनुक्रमे करोनी ॥२७॥

चतुर्मुखे असती ज्यासी । कर्ता जो का सृष्टीसी ।
वेद झाले बोलते ज्यासी । त्याचे चरणी नमन माझे ॥२८॥

आता वंदू ह्रषीकेशी । जो नायक त्या विश्वासी ।
लक्ष्मीसहित अहर्निशी । क्षीरसागरी असे जाणा ॥२९॥

चतुर्बाहु नरहरी । शंख चक्र गदा करी ।
पद्महस्त मुरारी । पद्मनाभ परियेसा ॥३०॥

पीतांबर असे कसियेला । वैजयंती माळा गळा ।
शरणागता अभीष्ट सकळा । देता होय कृपाळू ॥३१॥

आता नमू शिवासी । धरिली गंगा मस्तकेसी ।
पंचवक्त्र दहा भुजेसी । अर्धांगी असे जगन्माता ॥३२॥

पंचवदने असती ज्यासी । संहारी जो या सृष्टीसी ।
म्हणोनि बोलती स्मशानवासी । त्याचे चरणी नमन माझे ॥३३॥

व्याघ्रांबर पांघरून । सर्वांगी असे सर्पवेष्टण ।
ऐसा शंभु उमारमण । त्याचे चरणी नमन माझे ॥३४॥

नमन समस्त सुरवरा । सिद्धसाध्यां अवधारा ।
गंधर्वयक्षकिन्नरा । ऋषीश्वरा नमन माझे ॥३५॥

वंदू आता कविकुळासी । पराशरादि व्यासांसी ।
वाल्मीकादि सकळिकांसी । नमन माझे परियेसा ॥३६॥

नेणे कवित्व असे कैसे । म्हणोनि तुम्हा विनवितसे ।
ज्ञान द्यावे जी भरवसे । आपुला दास म्हणोनि ॥३७॥

न कळे ग्रंथप्रकार । नेणे शास्त्रांचा विचार ।
भाषा नये महाराष्ट्र । म्हणोनि विनवी तुम्हासी ॥३८॥

समस्त तुम्ही कृपा करणे । माझिया वचना साह्य होणे ।
शब्दब्युत्पत्तीही नेणे । कविकुळ तुम्ही प्रतिपाळा ॥३९॥

ऐसे सकळिका विनवोनि । मग ध्याइले पूर्वज मनी ।
उभयपक्ष जनकजननी । माहात्म्य पुण्यपुरुषांचे ॥४०॥

आपस्तंबशाखेसी । गोत्र कौंडिण्य महाऋषि ।
साखरे नाम ख्यातिशी । सायंदेवापासाव ॥४१॥

त्यापासूनि नागनाथ । देवराव तयाचा सुत ।
सदा श्रीसद्‍गुरुचरण ध्यात ॥ गंगाधर जनक माझा ॥४२॥

नमन करिता जनकचरणी । मातापूर्वज ध्यातो मनी ।
जो का पूर्वज नामधारणी । आश्वलायन शाखेचा ॥४३॥

काश्यपाचे गोत्री । चौंडेश्वरी नामधारी ।
वागे जैसा जन्हु अवधारी । अथवा जनक गंगेचा ॥४४॥

त्याची कन्या माझी जननी । निश्चये जैशी भवानी ।
चंपा नामे पुण्यखाणी । स्वामिणी माझी परियेसा ॥४५॥

नमिता जनकजननीसी । नंतर नमू श्रीगुरुसी ।
घाली मति प्रकाशी । गुरुचरण स्मरावया ॥४६॥

गंगाधराचे कुशी । जन्म झाला परियेसी ।
सदा ध्याय श्रीगुरुसी । एका भावे निरंतर ॥४७॥

म्हणोनि सरस्वतीगंगाधर । करी संतांसी नमस्कार ।
श्रोतया विनवी वारंवार । क्षमा करणे बाळकासी ॥४८॥

वेदाभ्यासी संन्यासी । यती योगेश्वर तापसी ।
सदा ध्याती श्रीगुरुसी । तयांसी माझा नमस्कार ॥४९॥

विनवितसे समस्तांसी । अल्पमती आपणासी ।
माझे बोबडे बोलांसी । सकळ तुम्ही अंगिकारा ॥५०॥

तावन्मात्र माझी मति । नेणे काव्यव्युतपत्ति ।
जैसे श्रीगुरु निरोपिती । तेणे परी सांगत ॥५१॥

पूर्वापार आमुचे वंशी । गुरु प्रसन्न अहर्निशी ।
निरोप देती माते परियेसी । चरित्र आपुले विस्तारावया ॥५२॥

म्हणे ग्रंथ कथन करी । अमृतघट स्वीकारी ।
तुझे वंशी परंपरी । लाधती चारी पुरुषार्थ ॥५३॥

गुरुवाक्य मज कामधेनु । मनी नाही अनुमानु ।
सिद्धि पावविणार आपणु । श्रीनृसिंहसरस्वती ॥५४॥

त्रैमूर्तीचा अवतार । झाला नृसिंहसरस्वती नर ।
कवण जाणे याचा पार । चरित्र कवणा न वर्णवे ॥५५॥

चरित्र ऐसे श्रीगुरुचे । वर्णू न शके मी वाचे ।
आज्ञापन असे श्रीगुरुचे । म्हणोनि वाचे बोलतसे ॥५६॥

ज्यास पुत्रपौत्री असे चाड । त्यासी कथा हे असे गोड ।
लक्ष्मी वसे अखंड । तया भुवनी परियेसा ॥५७॥

ऐशी कथा जयाचे घरी । वाचिती नित्य प्रेमभरी ।
श्रियायुक्त निरंतरी । नांदती पुत्रकलत्रयुक्त ॥५८॥

रोग नाही तया भुवनी । सदा संतुष्ट गुरुकृपेकरोनि ।
निःसंदेह साता दिनी । ऐकता बंधन तुटे जाणा ॥५९॥

ऐसी पुण्यपावन कथा । सांगेन ऐक विस्तारता ।
सायासाविण होय साध्यता । सद्यःफल प्राप्त होय ॥६०॥

निधान लाधे अप्रयासी । तरी कष्ट का सायासी ।
विश्वास माझिया बोलासी । ऐका श्रोते एकचित्ते ॥६१॥

आम्हा साक्षी ऐसे घडले । म्हणोनि विनवितसे बळे ।
श्रीगुरुस्मरण असे भले । अनुभवा हो सकळिक ॥६२॥

तृप्ति झालियावरी ढेकर । देती जैसे जेवणार ।
गुरुमहिमेचा उद्गार । बोलतसे अनुभवोनि ॥६३॥

मी सामान्य म्हणोनि । उदास व्हाल माझे वचनी ।
मक्षिकेच्या मुखांतुनी । मधु केवी ग्राह्य होय ॥६४॥

जैसे शिंपल्यांत मुक्ताफळ । अथवा कर्पूर कर्दळ ।
विचारी पा अश्वत्थमूळ । कवणापासावउत्पत्ति ॥६५॥

ग्रंथ कराल उदास । वाकुड कृष्ण दिसे ऊस ।
अमृतवत निघे त्याचा रस । दृष्टि द्यावी तयावरी ॥६६॥

तैसे माझे बोलणे । ज्याची चाड गुरुस्मरणे ।
अंगिकार करणार शहाणे । अनुभविती एकचित्ते ॥६७॥

ब्रह्मरसाची गोडी । अनुभवितां फळें रोकडी ।
या बोलाची आवडी । ज्यासी संभवे अनुभव ॥६८॥

गुरुचरित्र कामधेनु । ऐकता होय महाज्ञानु ।
श्रोती करोनिया सावध मनु । एकचिते परियेसा ॥६९॥

श्रीगुरुनृसिंहसरस्वती । होते गाणगापुरी ख्याति ।
महिमा त्यांचा अत्यद्‍भुती । सांगेन ऐका एकचित्ते ॥७०॥

तया ग्रामी वसती गुरु । म्हणोनि महिमा असे थोरु ।
जाणती लोक चहू राष्ट्रु । समस्त जाती यात्रेसी ॥७१॥

तेथे राहोनि आराधिती । त्वरित होय फलप्राप्ति ।
पुत्र दारा धन संपत्ति । जे जे इच्छिले होय जना ॥७२॥

लाधोनिया संताने । नामे ठेविती नामकरणे ।
संतोषरूपे येऊन । पावती चारी पुरुषार्थ ॥७३॥

ऐसे असता वर्तमानी । भक्त एक ’नामकरणी’ ।
कष्टतसे अति गहनी । सदा ध्याय श्रीगुरुसी ॥७४॥

ऐसा मनी व्याकुळित । चिंतेने वेष्टिला बहुत ।
गुरुदर्शना जाऊ म्हणत । निर्वाणमानसे निघाला ॥७५॥

अति निर्वाण अंतःकरणी । लय होवोनि गुरुचरणी ।
जातो शिष्यशिरोमणी । विसरोनिया क्षुधातृषा ॥७६॥

निर्धार करोनि मानसी । म्हणे पाहीन श्रीगुरुसी ।
अथवा सांडीन देहासी । जडस्वरूपे काय काज ॥७७॥

ज्याचे नामस्मरण करिता । दैन्यहानि होय त्वरिता ।
आपण तैसा नामांकिता । किंकर म्हणतसे ॥७८॥

दैव असे आपुले उणे । तरी का भजावे श्रीगुरुचरण ।
परिस लावता लोहा जाण । सुवर्ण केवी होतसे ॥७९॥

तैसे तुझे नाम परिसे । माझे ह्रदयी सदा वसे ।
माते कष्टी सायासे । ठेविता लाज कवणासी ॥८०॥

या बोलाचिया हेवा । मनी धरोनि पहावा ।
गुरुमूर्ती सदाशिवा । कृपाळू बा सर्वभूती ॥८१॥

अतिव्याकुळ अंतःकरणी । निंदास्तुति आपुली वाणी ।
कष्टला भक्त नामकरणी । करिता होय परियेसा ॥८२॥

राग स्वेच्छा ओवीबद्ध म्हणावे । आजि पाहुणे पंढरीचे रावे ।
वंदू विघ्नहरा भावे । नमू ते सुंदरा शारदेसी ॥८३॥

गुरूची त्रैमूर्ति । म्हणती वेदश्रुति ।
सांगती दृष्टान्ती । कलियुगात ॥८४॥

कलियुगात ख्याति । श्रीनृसिहसरस्वती ।
भक्तांसी सारथी । कृपासिंधू ॥८५॥

कृपासिंधु भक्ता । वेद वाखाणिता।
त्रयमूर्ति गुरुनाथा । म्हणोनिया ॥८६॥

त्रयमूर्तीचे गुण । तू एक निधान ।
भक्तांसी रक्षण । दयानिधि ॥८७॥

दयानिधि यती । विनवितो मी श्रीपती ।
नेणे भावभक्ति । अंतःकरणी ॥८८॥

अंतःकरणी स्थिरु । नव्हे बा श्रीगुरु ।
तू कृपासागरु । पाव वेगी ॥८९॥

पाव वेगी आता । नरहरी अनंता ।
बाळालागी माता । केवी टाकी ॥९०॥

तू माता तू पिता । तूचि सखा भ्राता ।
तूचि कुळदेवता । परंपरी ॥९१॥

वंशपरंपरी । धरूनि निर्धारी ।
भजतो मी नरहरी । सरस्वतीसी ॥९२॥

सरस्वती नरहरी । दैन्य माझे हरी ।
म्हणूनि मी निरंतरी । सदा कष्टे व९३॥

सदा कष्ट चित्ता । का हो देशी आता ।
कृपासिंधु भक्ता । केवी होसी ॥९४॥

कृपासिंधु भक्ता । कृपाळू अनंता ।
त्रयमूर्ति जगन्नाथा । दयानिधी ॥९५॥

त्रयमूर्ति तू होसी । पाळिसी विश्वासी ।
समस्त देवांसी । तूचि दाता ॥९६॥

समस्ता देवांसी । तूचि दाता होसी ।
मागो मी कवणासी । तुजवांचोनी ॥९७॥

तुजवाचोनी आता । असे कवण दाता ।
विश्वासी पोषिता । सर्वज्ञ तू ॥९८॥

सर्वज्ञाची खूण । असे हे लक्षण ।
समस्तांचे जाणे । कवण ऐसा ॥९९॥

सर्वज्ञ म्हणोनि । वानिती पुराणी ।
माझे अंतःकरणी । न ये साक्षी ॥१००॥

कवण कैशापरी । असती भूमीवरी ।
जाणिजेचि तरी । सर्वज्ञ तो ॥१॥

बाळक तान्हये । नेणे बापमाये ।
कृपा केवी होय । मातापित्या ॥२॥

दिलियावांचोनि । न देववे म्हणोनि ।
असेल तुझे मनी । सांग मज ॥३॥

समस्त महीतळी । तुम्हा दिल्हे बळी ।
त्याते हो पाताळी । बैसविले ॥४॥

सुवर्णाची लंका । तुवा दिल्ही एका ।
तेणे पूर्वी लंका । कवणा दिल्ही ॥५॥

अढळ ध्रुवासी । दिल्हे ह्रषीकेशी ।
त्याने हो तुम्हासी । काय दिल्हे ॥६॥

निःक्षत्र करूनी । विप्राते मेदिनी ।
देता तुम्हा कोणी । काय दिल्हे ॥७॥

सृष्टीचा पोषक । तूचि देव एक ।
तूते मी मशक । काय देऊ ॥८॥

नाही तुम्हा जरी । श्रीमंत नरहरी ।
लक्ष्मी तुझे घरी । नांदतसे ॥९॥

याहोनी आम्हासी । तू काय मागसी ।
सांग ह्रषीकेशी । काय देऊ ॥११०॥

मातेचे वोसंगी । बैसोनिया बाळ वेगी ।
पसरी मुखसुरंगी । स्तनकांक्षेसी ॥११॥

बाळापासी माता । काय मागे ताता ।
ऐक श्रीगुरुनाथा । काय देऊ ॥१२॥

घेऊनिया देता । नाम नाही दाता ।
दयानिधि म्हणता । बोल दिसे ॥१३॥

देऊ न शकसी । म्हणे मी मानसी ।
चौदाही भुवनासी । तूचि दाता ॥१४॥

तुझे मनी पाही । वसे आणिक काही ।
सेवा केली नाही । म्हणोनिया ॥१५॥

सेवा घेवोनिया । देणे हे सामान्य ।
नाम नसे जाण । दातृत्वासी ॥१६॥

तळी बावी विहिरी । असती भूमीवरी ।
मेघ तो अंबरी । वर्षतसे ॥१७॥

मेघाची ही सेवा । न करिता स्वभावा ।
उदकपूर्ण सर्वा । केवी करी ॥१८॥

सेवा अपेक्षिता । बोल असे दाता ।
दयानिधि म्हणता । केवी साजे ॥१९॥

नेणे सेवा कैसी । स्थिर होय मानसी ।
माझे वंशोवंशी । तुझे दास ॥१२०॥

माझे पूर्वजवंशी । सेविले तुम्हांसी ।
संग्रह बहुवसी । तुझे चरणी ॥२१॥

बापाचे सेवेसी । पाळिती पुत्रासी ।
तेवी त्वा आम्हासी । प्रतिपाळावे ॥२२॥

माझे पूर्वधन । तुम्ही द्यावे ऋण ।
का बा नये करुणा । कृपासिंधु ॥२३॥

आमुचे आम्ही घेता । का बा नये चित्ता ।
मागेन मी सत्ता । घेईन आता ॥२४॥

आता मज जरी । न देसी नरहरी ।
जिंतोनि वेव्हारी । घेईन जाणा ॥२५॥

दिसतसे आता । कठिणता गुरुनाथा ।
दास मी अंकिता । सनातन ॥२६॥

आपुले समान । असेल कवण ।
तयासवे मन । कठिण कीजे ॥२७॥

कठीण कीजे हरी । तुवा दैत्यांवरी ।
प्रल्हाद कैवारी । सेवकांसी ॥२८॥

सेवका बाळकासी । करू नये ऐसी ।
कठिणता परियेसी । बरवे न दिसे ॥२९॥

माझिया अपराधी । धरोनिया बुद्धि ।
अंतःकरण क्रोधी । पहासी जरी ॥१३०॥

बाळक मातेसी । बोले निष्ठुरेसी ।
अज्ञाने मायेसी । मारी जरी ॥३१॥

माता त्या कुमारासी । कोप न धरी कैशी ।
आलिंगोनि हर्षी । संबोखी पा ॥३२॥

कवण्या अपराधेसी । न घालिसी आम्हासी ।
अहो ह्रषीकेशी । सांगा मज ॥३३॥

माता हो कोपासी । बोले बाळकासी ।
जावोनि पितयासी । सांगे बाळ ॥३४॥

माता कोपे जरी । एखादे अवसरी ।
पिता कृपा करी । संबोखूनि ॥३५॥

तू माता तू पिता । कोपसी गुरुनाथा ।
सांगो कवणा आता । क्षमा करी ॥३६॥

तूचि स्वामी ऐसा । जगी झाला ठसा ।
दास तुझा भलतैसा । प्रतिपाळावा ॥३७॥

अनाथरक्षक । म्हणती तुज लोक ।
मी तुझा बाळक । प्रतिपाळावे ॥३८॥

कृपाळु म्हणोनि । वानिती पुराणी ।
माझे बोल कानी । न घालिसीच ॥३९॥

नायकसी गुरुराणा । माझे करुनावचना ।
काय दुश्चितपणा । तुझा असे ॥४०॥

माझे करुणावचन । न ऐकती तुझे कान ।
ऐकोनि पाषाण । विखुरतसे ॥४१॥

करुणा करी ऐसे । वानिती तुज पिसे ।
अजुनी तरी कैसे । कृपा न ये ॥४२॥

ऐसे नामांकित । विनविता त्वरित ।
कृपाळु श्रीगुरुनाथ । आले वेगी ॥४३॥

वत्सालागी धेनु । जैशी ये धावोनु ।
तैसे श्रीगुरु आपणु । आले जवळी ॥४४॥

येतांचि गुरुमुनि । वंदी नामकरणी ।
मस्तक ठेवोनि । चरणयुग्मी ॥४५॥

केश तो मोकळी । झाडी चरणधुळी ।
आनंदाश्रुजळी । अंघ्रि क्षाळी ॥४६॥

ह्रदयमंदिरात । बैसवोनि व्यक्त ।
पूजा उपचारित । षोडशविधि ॥४७॥

आनंदभरित । झाला नामांकित ।
ह्रदयी श्रीगुरुनाथ । स्थिरावला ॥४८॥

भक्तांच्या ह्रदयांत । राहे श्रीगुरुनाथ।
संतोष बहुत । सरस्वतीसी ॥४९॥

इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे मंगलाचरणं नाम प्रथमोऽध्यायः ॥१॥

॥ ओवीसंख्या १४९ ॥

॥श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु॥

(PDF) Download श्री गुरूचरित्र – अध्याय पहिला

श्री गुरूचरित्र – अध्याय दुसरा वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा.